चौधरी जी,
पटना : रोहित कुमार विगत चार वर्षदेखि भारतीय सेनामा भर्ना हुने तयारीमा छन् । उनको किसान परिवार हो । गरिबी निरन्तर साथी हो। उनीहरु बिहारको बेगुसराय जिल्लाको आनन्दपुर गाउँमा बस्छन्।
सेनाको लागि “कट अफ मार्क” को कुनै प्रश्न नै छैन, त्यसैले कुमारले सिपाही बन्ने लक्ष्य राख्नु राम्रो ठाने। अब केन्द्र सरकारले अग्निपथ योजना अन्तर्गत चार वर्षका लागि युवा नियुक्त गर्ने निर्णयले कुमार र उनको तयारीलाई गहिरो अनिश्चिततामा फ्याँकिदिएको छ।
‘नयाँ योजनाअनुसार चार वर्ष सेनामा काम गर्छु र मासिक २५ हजारदेखि ३० हजार रुपैयाँ तलब पाउनेछु । चार वर्षपछि मलाई सेनाबाट निकाल्न सकिन्छ । त्यसपछि म के गरुँ ?चार वर्षपछि पकोडा बेच्नुपर्छ! अरू कतै निजी जागिर लिएको भए राम्रो हुन्छ,’ कुमार भन्छन्।
योजनाअनुसार चार वर्षको अवधि पूरा भएपछि नियुक्तिकर्ताले स्थायी क्याडरमा भर्ना हुने अवसर पाउनेछन् । तर ‘अग्निवीर’ को कुल संख्याको २५ प्रतिशत मात्रै सशस्त्र बलमा नियमित कार्यकर्ताका रूपमा छनोट हुनेछन् । अग्निवीरले पहिलो वर्ष रु ४.७६ लाख पाउनेछन् भने चौथो वर्षमा रु ६.९२ लाखमा स्तरोन्नति हुनेछन् ।
सेनाको जागिर खोज्नेहरू यसको विरोधमा छन् र उनीहरूले केन्द्र सरकारले यो योजना ल्याएको दिनदेखि नै विरोध गरिरहेका छन्।बिहारमा पहिलो पटक विरोध प्रदर्शन सुरु भयो जहाँ आकांक्षीहरूले सडक र रेलवे ट्र्याकहरू अवरुद्ध गरे। जहानाबाद, नवादा, छपरा, सहरसा र मुजफ्फरपुरलगायत आधा दर्जनभन्दा बढी जिल्लाहरूमा उनीहरूले रेलमा आगजनी गरेका छन्, बसमा आगजनी गरेका छन् र आन्दोलनका क्रममा हिंसात्मक बनेका छन्।
रेलवेले करिब दुई दर्जन रेलहरू रद्द गर्नुपरेको छ र अरूका लागि रुटहरू छोटो पारेको छ। आन्दोलनका कारण रेलको रुट छोटो पारिएको थियो ।
नवादामा भारतीय जनता पार्टीकी स्थानीय विधायक अरुणा देवीको गाडीमा आन्दोलनकारीले आक्रमण गरेका छन् । गाडीमा पार्टीको झण्डा देखेर प्रदर्शनकारी आक्रोशित भएको उनले पत्रकारहरुलाई बताइन् । विधायकले प्रहरीमा उजुरी दिएका छन् ।
भाजपाको कार्यालयमा पनि तोडफोड भएको छ ।
बिहारसँगै हरियाणा, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश र झारखण्डमा विरोध प्रदर्शन भएको थियो।यी विरोधहरू प्रायः स्वयंस्फूर्त छन् र रोजगार खोज्नेहरू समावेश छन् जसले सरकारलाई यो योजना फिर्ता लिन र पुरानो भर्ती प्रक्रिया लागू गर्न माग गर्दछ।
बिहारको छपरा जिल्लाको मखदुमगञ्जका १८ वर्षीय शैलेशकुमार राई पनि सेनामा जागिरको लागि आवेदन दिने तयारीमा छन् ।
‘मैले सेना बाहेक अरु क्षेत्रमा जाने सोचेको छैन । सरकारले अग्निपथ योजना लागू गर्यो भने मेरो सम्पूर्ण जीवन बर्बाद हुनेछ,’ राईले भने ।
‘जुन २० गतेदेखि हामी आन्दोलन जारी राख्छौं र आवश्यक परे दिल्ली गएर आफ्नो माग राख्छौं… सेनामा भर्ना भइसकेपछि स्थायित्व पाउने आशा लिएर दुई वर्षदेखि तयारी गर्दै आएको छु, त्यो होइन । चार वर्षपछि बेरोजगार हुनेछन्,’ राईले भने ।
धेरैका लागि, सेनाको जागिरले ठूलो सम्मान दिन्छ, आर्थिक सुरक्षाको प्रतिज्ञा गर्दछ र यस्तो जागिर सुरक्षित गर्नको लागि लिखित परीक्षाको अंकमा तुलनात्मक रूपमा थोरै भार रहेको तथ्य राहतको स्रोत हो। अन्य प्रतिस्पर्धात्मक परीक्षाहरू उत्तीर्ण गर्न स्रोतको अभावमा, ग्रामीण क्षेत्रका युवाहरूले शारीरिक र चिकित्सा परीक्षणहरू सामना गर्न सजिलो महसुस गर्छन् र यसैले तिनीहरूमा राम्रो गर्नमा ध्यान केन्द्रित गर्छन्। लगभग हरेक बिहार गाउँमा, युवाहरूको समूह या त दौडिरहेको वा बिहान सबेरै कडा व्यायाम गरिरहेको देख्न सकिन्छ।
राईले आफू र उनका साथीहरूले दैनिक कम्तीमा आठ घण्टा लगाएको बताए ।
“हामी बिहान चार बजे उठ्छौं र पाँच किलोमिटर दौडन्छौं। त्यसपछि हामी शारीरिक व्यायाम गर्छौं। त्यसपछि म घर फर्कन्छु, घरको काम गर्छु र अध्ययन गर्छु। हामी साँझमा एउटै दौड र व्यायाम दिनचर्या पछ्याउँछौं। यति धेरै मिहिनेत गरेर पनि चार वर्ष मात्रै जागिर पायौं भने सेनामा भर्ना हुनुको कुनै अर्थ छैन,’ उनले भने ।
चार वर्षदेखि तयारी गर्दै आएका छपराका चन्द्रकेत कुमारको पनि यस्तै धारणा छ । “प्रशिक्षण गर्न, तपाइँ बिहान 4 वा 5 बजे उठ्नु पर्छ। म थाकेको छु र पर्याप्त निद्रा छैन, तर नेताहरूलाई यसले फरक पार्दैन। उनीहरू वातानुकूलित कोठामा बस्छन् र मन लागे निर्णय गर्छन् र सबै सुविधाहरू निःशुल्क पाउँछन्,” कुमारले भने।
युवाहरू केन्द्रको अग्निपथ योजनाको बिरूद्ध विरोध गर्दै, पटनामा, शुक्रवार, जुन 17, 2022।
उनका बुबा किसान हुन् । उहाँ सधैं एउटा काम गर्न इच्छुक हुनुहुन्थ्यो जसले सम्मान ल्याउँछ र आफ्नो परिवारको आर्थिक भविष्य सुरक्षित गर्न सक्छ।
‘चार वर्षको रोजगारीको आश्वासनका लागि कुनै पनि युवाले देशका लागि ज्यान दिन चाहँदैनन् । चार वर्षपछि अवकाश लिनु पर्यो भने सेनामा किन भर्ना हुन्छ ?सरकारले नेताका लागि पनि यस्तै नियम ल्याउला ? के सांसद र विधायक पनि चार वर्षका लागि निर्वाचित हुनेछन् ? कुमारले प्रश्न गरे ।
कुमार चिन्तित छन् कि उनी छिट्टै काटिएको उमेर पूरा गर्न असमर्थ छन्।
‘सरकारले हामीलाई बर्बाद पारेको छ, तर भविष्यमा सेनाको तयारी गर्ने युवाको उत्थानका लागि आन्दोलन गर्नेछौं,’ उनले भने ।सेनामा नियमित जागिर खोज्नेहरू बाहेक, प्रदर्शनकारीहरूमध्ये युवाहरू छन् जसले दुई वर्ष अघि मेडिकल टेस्ट पास गरेका थिए तर COVID-19 प्रकोप पछि उनीहरूको लिखित परीक्षा स्थगित गरिएको थियो।
यी उम्मेदवारहरू बीच एक चिन्ता छ कि उनीहरूले अग्निपथ योजनामा सम्पूर्ण प्रक्रियालाई नयाँ रूपमा पार गर्नुपर्नेछ। “म दौड परीक्षाका लागि योग्य भएँ। मैले मेडिकल टेस्ट पनि पास गरेको छु । तर पछिल्लो डेढ वर्षमा आठ पटक लिखित परीक्षा स्थगित भएको छ ।
अब मैले सुनिरहेको छु कि अग्निपथ योजना अन्तर्गत, दौड र मेडिकल टेस्ट पास गरिसकेकाहरूले पनि सम्पूर्ण प्रक्रियालाई नयाँ तरिकाले पार गर्नुपर्नेछ, “रोहित कुमारले भने। कुमारले लिखित परीक्षामा राम्रो गर्न सकून् भनेर उत्तर प्रदेशको एउटा इन्स्टिच्युटमा कक्षाको लागि १.५ लाख रुपैयाँ खर्च गरेका थिए।
